چشمه های بادب سورت و چشمه پاموکاله ترکیه
چشمه‌هاي باداب‌سورت:
چشمه‌های باداب سورت در سال ۱۳۸۷ به عنوان دومین اثر طبیعی ملی ایران بعد از کوه دماوند(و سرو ابرکوه به عنوان سومين اثر طبيعي) به عنوان آثار طبیعی به‌وسیله سازمان میراث فرهنگی ثبت جهاني شدند. چشمه‌های باداب‌سورت بعد از چشمه پاموکاله ترکیه به عنوان دومین چشمه آب شور جهان ثبت جهانی شده است. چشمه‌های اين چشمه‌ها در استان مازندران، شهرستان ساری، بخش چهاردانگه، دهستان پشتکوه، روستای قلعه سر، قرار دارد. چشمه‌های باداب‌سورت شامل دو چشمه با آب‌های کاملاً متفاوت از لحاظ رنگ، بو، مزه و حجم آب است. چشمهٔ پر آب دارای آب بسیار شور و دارای استخری با قطر حدود ۱۵ متر و عمق زیاد است. چشمه‌ي دوم که در بالادست و شمال غربی این چشمه قرار دارد، ترش مزه و دارای آبی به رنگ قرمز و نارنجی است، در اطراف چشمه نيز کمی رسوب آهن نشسته است. جریان آب‌های رسوبی و معدنی این چشمه‌ها طی سال‌ها، در شیب پایین دست کوهستانی خود، صدها طبقه و ده‌ها حوضچهٔ بسیار زیبا به رنگ‌های نارنجی، زرد و قرمز در اندازه‌های مختلف پدید آورده است. این طبقات و حوضچه‌ها در واقع جاذبهٔ اصلی و ویژگی منحصر به فرد چشمه‌های باداب سورت است. زیبایی این طبقات و محل ویژهٔ قرارگیری چشمه در دامنهٔ کوهستان و چشم اندازهای اطراف به ویژه در غروب تحسین برانگیز است.
باداب ترجمهٔ تحت‌اللفظی واژهٔ مازندارانی «وا اُ» است. وا (باد) به نوعی درد (رُماتیسم) اشاره دارد که با استفاده از آب معدنی درمان می‌شود. همچنین باداب به معنی آب همراه با گاز است.
این چشمه‌ها در ارتفاع ۱۸۴۰ متری واقع شده‌اند و در ایران بی‌نظیر هستند و تنها در شش کشور دیگر پدیده‌ای تا حدّی شبیه باداب‌سورت وجود دارد. اطراف چشمه پوشیده از درختچه‌های زرشک وحشی و ارتفاعات بالاتر پوشیده از جنگل‌های سوزنی برگ است.
خبرگزاری مهر در گزارشی تصویری به تاریخ ۲۹ مهر ۱۳۹۱ اعلام کرد که این چشمه‌ها در حال نابودی کامل هستند و این منطقه عاری از هر گونه مانع جدا کننده، حصار، نگهبان و حتی یک تابلوی اطلاعات یا راهنمایی و یا هشدار دهنده است.
راههای دسترسی
در کوه های البرز در جنوب ساری و شمال سمنان و دامغان آنجا که جنگل های سرسبز شمال تنک می شوند و به درخت ها و درختچه های محدودی بدل می گردند و آنجا که دشت کویر جنوب البرز با درختچه ها کوچک کمک کم تو را آماده جنگل های سر سبز شمال می کند یکی از زیبا ترین پدیده های طبیعی ایران و جهان قرار دارد.
چشمه باداب سورت از لحاظ جغرافیایی در محدوده شهرستان ساری و شهر کیاسر قرار دارد . برای دسترسی به چشمه از چند مسیر می توانید به آن برسید:
1- مسیر ساری کیاسر - تلمادره -چشمه سورت حدود 109کیلومتر
2- مسیر دامغان چشمه علی- تلمادره - چشمه سورت حدود68 کیلومتر
3- مسیر سمنان شهمیرزاد - تلمادره - چشمه سورت حدود 145کیلومتر
از تلمادره تا محل چشمه حدود 18 کیلومتر راه است که بیشتر مسیر آسفالت و تنها 2 تا 3 کیلومتر آن خاکی است که نسبت به فصل آن می تواند خوب یا نامناسب باشد.
روش تشکیل چشمه ها و سنگ تراورتن
ترورتن سنگی آهکی است که درمحل چشمه قابل مشاهده است و از کاربرد آن بعنوان سنگ نمای ساختمان است.
آب های سطحی زمین به اعماق می روند و به دلایل مختلف از جمله درجه زمین گرمایی گرم می شوند و دوباره هوس بازگشت به سطح زمین را می کنند. به جستجوی شکستگی های زمین می پردازند و هرجا شرایط مناسب بود به طرف بالا حرکت می کنند .بر اثر عبور آب گرم از داخل خلل و فرج و شکستگی های زمین در سنگ های آهکی املاح کلسیم در آب حل می گردد و هر چه آب بیشتر در داخل سنگ ها حرکت می کند بر غلظت کلسیم محلول در آب افزوده می گردد . علاوه بر املاح کلسیم املاح دیگری از ترکیبات آهن ،منگنز، مس ،سیلیس و بعضی عناصر دیگر نیز با آب مخلوط می گردند که بعدا نقش مهمی در ساخت تراورتن دارند.این آب ها در امتداد شکستگی ها و لایه های زمین حرکت کرده و در نهایت خود را به سطح زمین می رسانند. به محض اینکه آب به سطح زمین رسید شرایط فشار و درجه حرارت آن فرق می کند . از طرفی به تدریج سرد می شود و از طرفی از فشار اعماق زمین کاسته می شود. از طرف دیگر شرایط برای آزاد شدن دی اکسید کربن فراهم می گردد و با توجه به گرمای مناسب شرایط تبخیر هم فراهم است همه این موارد باعث می شود که آب غنی از ترکیبات کلسیم کلسیم را بصورت کربنات کلسیم به تدریج برجای بگذارد . این ترکیبات با توجه به نوع ناخالص اضافی که همراه دارند رنگ های از زرد ، قرمز ، بژ ، سفید و سبز و قهوه ای و بقیه می گیرند. از طرفی با تغییر فصل وتوقف ، کاهش و افزایش سرعت رسوبگذاری بصورت لایه لایه انجام می گیرد و در نهایت در طول هزاران سال محدوده ای تراورتنی بوجود می آید. تراورتن ها همیشه در سطح زمین هستند و به علت وجود حباب های هوا گاهی دارای خلل و فرج هستند.
با توجه به توضیح فوق مشخص می گردد که چشمه های باداب سورت نیز چشمه ای آب نسبتا گرم و غنی از املاح است که از طرفی در طول زمان سنگ هایی از نوع تراورتن بر جای گذاشته است و از طرفی به دلیل غنی بودن از املاح می تواند برای امراض پوستی مفید باشد.
بهترین زمان بازدید:
بهترین زمان بازدید فصل بهار و تابستان است . بهار به این دلیل که منطقه حسابی سرسبز است و تابستان به این دلیل که می توانید تنی به آب بزنید و همه خستگی سفر را بزداید و هم از مزایای یک چشمه معدنی استفاده کنید.
اگر اهل عکاسی هستید بهترین زمان برای عکاسی هنگام طلوع و غروب خورشید است که می توان مکناظر منحصر به فردی را به ثبت رساند پس اگر اهل عکس هستید حتما برنامه تان را به گونه ای بریزید که غروب را در چشمه باشید.
مشخصات چشمه
چشمه در منطقه ای کوهستانی در کوه های البرز بر روی ارتفاعات و در ارتفاعی 1840 متر از سطح دریا قرار دارد.
شامل دو چشمه است که یکی آب آن شور شور و چشمه های کوچک دیگری که ترش مزه هستند.
آنچه من در فروردین ماه مشاهده کردم. یک چشمه در قسمت شرقی وجود دارد که دارای استخری به شعاع حدود 15 متر است و آب از داخل آن می جوشد آب چشمه مایل به زرد و در حاشیه ها قرمز رنگ است و بعنوان محل آب تنی مورد استفاده قرار می گیرد . چشمه های کوچک دیگری در قسمت جنوبی وجود داشت که آب آن از چند چشمه کوچک و به مقدار کم ولی با ابهت از آنها می جوشید و در جویهای کوچکی به آرامی به پایین غل می خورد و گاهی چند شاخه می شد . این مناظر کوچک آنقدر زیبا هستند که می توانند برای دقایقی تو را در خویش فروبرند و غافل از خویش کنند از بالا که به منظره نگاه می کردی با توجه به رنگ های قرمز حاشیه ها فکر می کردی شبکه ای از رگ های خونی را می بینی . به هر صورت همین زیبابی های از لحاظ فیزیکی کوچک ولی سرشار از زیبایی و تفکر را از دست ندهید .
آب بعد از خروج از این استخر به آرامی بعد از طی چند متر مسطح به طرف شیب کوهستان حرکت می کند . در این شیب است که آب در هر قدمی که بر می داردحوضچه های کم عر ض و درازی را می سازد که نامنظم ولی زیبا هستند . در این حوضچه ها آب برای دقایقی آرام می گیرد نفسی می کشد و دوباره به حوضچه پایین تر راهی می شود . هنگامی که می خواهد از دیواره به پایین سرازیر گردد نمی دانم از ترس یا از برای یادگاری چند ذره ای از املاحش را بر دیواره بجای می گذارد و اینگونه در طول زمان دیواره های حوضچه ها شکل می گیرند . بیشتر املاح در حوضچه های بالایی بر جای می مانند بطوری که هر چه به پایین حرکت می کنیم از طول و عرض و ارتفاع حوضچه ها کاسته می شود بطوریکه چند متر پایین تر این حوضچه ها در حد چند ده سانتی متر و در نهایت در حد چند سانتی متر قابل مشاهده هستند.
و قتی از پایین دیواره های حوضچه ها را نگاه می کنی همچون پلکانی رنگ رنگ هستند که رنگین کمانی سنگی را در جهات مختلف برایت به نمایش می گذارند و تو را مبهوت می کنند.
گاهی در دیواره ها قندیل هایی را مشاهده می کنی که هر چند محدود هستند ولی جلوه ای دیگر از زیبایی ها را به نمایش می گذارند.
اما در حاشیه جنوبی حوضچه های خالی و خشک شده را می بینید که در انتظار قطره ای آب سال هاست بر دیواره کوهستان چسبیده اند ولی دست روزگار رنگ و رویشان را گرفته و تشنگی امنشان را بریده است . اینان روزگاری سرحال سرزنده چون همسایگانشان بودند ولی کاهش آب چشمه باعث شد که به فراموشی سپرده شوند و امروز فقط مایه عبرتی برای بشر هستند که قدر این چند پله و حوضچه باقی مانده رابداند.
باید بگویم این پدیده زیبا و در چشم من منحصر به فرد به شدت تحت فشار بشر قرار داشت از طرفی بدون هیچ برنامه ریزی و کنترلی مردم بر دیواره های کوچک و بزرگ آن روان بودند و گاهی تلاش می کردند قطعاتی را به یادگار ببرند . . برای همه متولیان و بازدید کنندگان می خواهم بگویم . این پدیده زیبا یک روزه دوروز و چند ساله تشکیل نشده است . هزاران سال طول کشیده است منظره ای آفریده شود که چشمان شما را اینگونه بنوازد . این چشمه و حوضچه های آن همچون موجود زنده ای است که با هر قدم شما آهی از نهادش بر می خیزد و اگرچه از خوشحالی شما شاد است ولی از فردایش می ترسد . بیایید بدون هیچ حصار و مانع خودمان قدر این زیبایی را بدانیم که افسوس آنرا نخوریم . این پدیده توسط مسئولین مربوطه باید به شدت محافظت شود با توجه به تبلیغات روز افزون و شرایط بشر که هر روز به دنبال طبیعت هست روز به روز بر تعدا بازدید کنده ها افزوده خواهد شد و خیلی زود تر از آنکه بتوان فکر کرد مورد تخریب قرار خواهد گرفت.
چشمه پاموکاله
پاموکاله ( قلعه سفید) در نزدیکی شهر دنیزلی در منطقه ای کوهستانی و در فاصله ای اندک از دریای مدیترانه واقع شده است. روستای کوچک نزدیک به این اثر طبیعی پر از مهمانسراها و هتل های کوچک و بزرگ و تفریحگاه های متنوع است که اکثراً توسط افراد محلی اداره می شوند.که در فصل تابستان بسیار شلوغ است . در زمانی که ما آنجا بودیم شاید سی الی چهل اتوبوس توریستی آنجا بود .
.جذابیت این منطقه وجود چشمه های آب گرم معدتی در آن می باشد که قدمت آنها به زمان رم باستان می رسد و به همین دلیل باقیمانده شهر تاریخی هیروپلیس که نام قدیم پاموکاله بوده است نیز در نزدیکی محل چشمه قرار دارد و دولت ترکیه آنرا به شکل موزه در آورده است. به دلیل وجود مواد معدنی غنی از جمله ترکیبات کلسیم در آب و انباشت آنها به مرور زمان کوهی پلکانی مانند و بلند از رسوبات کلسیمی این چشمه ها ساخته است که فرو ریختن آب از نوک این کوه پلکانی بر روی طبقات آن حوضچه های آبی رویایی و خیره کننده ای ساخته است که حیرت هر بیننده ای را برمی انگیزد.
این منطقه علاوه بر اینکه توسط دولت ترکیه حفاظت می شود جزء آثار طبیعی اروپا نیز به ثبت رسیده و سالانه بودجه ای نیز ازطرف اتحادیه اروپا برای حفظ این اثر تخصیص می یابد.
ورودی این مکان تاریخی تفریحی 20 لیر ترکیه بود که شامل امکان پیاده روی در پلکان ها، بازدید از باقیمانده شهر قدیمی هیراپلیس و استخر چشمه های آب معدنی می شود. دو مسیر برای رسیدن به بالای پلکان ها وجود دارد. یکی مسیر ماشین رو که اغلب توریست ها از آن مسیر خود را به بالای پلکان ها می رسانند و دیگری عبور از روی حوضچه ها و طبقات برای رسیدن به طبقات بالاتر است که در ابتدای این مسیر شما باید کفش های خود را در آورده و پابرهنه مسیر را ادامه دهید، مامورین زیادی نیز مسئول کنترل این مسئله هستند.
اطلاعای کلی درباه صنعت توریسم و سفر و گردشگری در ایران و جهان